Na czym polega badanie ojcostwa?

Celem genetycznego badania ojcostwa jest ostateczne ustalenie, czy mężczyzna wykonujący test to biologiczny ojciec dziecka. W klasycznym badaniu porównywane są profile genetyczne domniemanego ojca oraz dziecka - na podstawie tej analizy przygotowywany jest wynik. Niezbędne do przeprowadzenia testu jest pozyskanie materiału genetycznego od osób poddawanych badaniu - często, oprócz dziecka i domniemanego ojca, próbki DNA pobiera się również od matki dziecka.

DNA osób poddawanych badaniu ojcostwa najczęściej pozyskiwane jest z komórek pochodzących z wymazu z wewnętrznej strony policzka, jednak możliwe jest również wyizolowanie go z innych źródeł (szczoteczka do zębów, niedopałek papierosa, chusteczka higieniczna, maszynka do golenia, sztućce, włosy, paznokcie, zaschnięta krew, żuta guma do żucia).

Badanie ojcostwa można przeprowadzić także jeszcze w trakcie ciąży - materiałem pochodzącym od dziecka mogą być na przykład znajdujące się w płynie owodniowym złuszczone komórki płodu. Płyn owodniowy pobiera się podczas amniopunkcji, czyli inwazyjnego badania prenatalnego (płyn owodniowy pobierany jest dzięki nakłuciu powłok brzusznych ciężarnej). Amniopunkcja niesie ze sobą jednak niewielkie ryzyko poronienia (ok. 1%), więc badanie ojcostwa w ten sposób przeprowadza się zazwyczaj wtedy, gdy obecne są dodatkowe wskazania do inwazyjnej diagnostyki prenatalnej. Inną, zupełnie bezpieczną metodą umożliwiającą zbadanie ojcostwa podczas ciąży jest analiza wolnego DNA płodu krążącego we krwi matki - do takiego testu wystarczy więc tylko pobranie niewielkiej próbki krwi od ciężarnej.

Jak przebiega badanie ojcostwa?

Badanie ojcostwa złożone jest z kilku etapów:

• wyizolowania DNA z próbek pobranych od osób biorących udział w teście - uzyskane ilości DNA są bardzo niewielkie, konieczne jest więc ich zwiększenie przy pomocy techniki nazywanej reakcją łańcuchową polimerazy (PCR). Umożliwia ona otrzymanie setek tysięcy kopii DNA, co z kolei pozwala na przeprowadzenie drugiego etapu badania ojcostwa;
• określenia profilu genetycznego badanych osób - profil genetyczny to zestaw markerów genetycznych (określonych odcinków DNA) indywidualny dla każdego człowieka (wyjątek stanowią jedynie bliźnięta jednojajowe). Profile genetyczne osób ze sobą spokrewnionych pokrywają się w pewnym stopniu, ponieważ połowa materiału genetycznego dziecka pochodzi od ojca, a połowa od matki. Fragmenty, które się pokrywają, określane są mianem markerów genetycznych. Do określenia profilu genetycznego wykorzystuje się sekwenatory - urządzenia umożliwiające ustalenie kolejności par zasad w DNA;
• dokładnego porównania i analizy profilów genetycznych osób poddawanych badaniu - każdy marker genetyczny opisany jest za pomocą dwóch liczb. Jeżeli jedna z dwóch liczb we wszystkich badanych markerach jest taka sama zarówno u dziecka, jak i u domniemanego ojca, oznacza to potwierdzenie ojcostwa. Jeśli liczby są różne dla przynajmniej czterech markerów, ojcostwo jest wykluczane. W badaniu ojcostwa najczęściej analizuje się 16, 22 lub 24 markery genetyczne);
• analizy statystycznej - analiza ta przeprowadzana jest dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu komputerowemu i pozwala na obliczenie procentowego prawdopodobieństwa ojcostwa. Wynik wynoszący 99,999% potwierdza ojcostwo, natomiast wykluczane jest ono zawsze ze 100% pewnością.

Test genetyczny na ojcostwo

Jeżeli masz wątpliwości co do swojego biologicznego ojcostwa lub podejrzewasz, że możesz być biologicznym ojcem dziecka wykonaj proste genetyczne badanie ojcostwa. Pozwala ono na stuprocentowe wykluczenie ojcostwa lub potwierdzenie go z pewnością powyżej 99,9999%.

Dostępne badania ojcostwa to:

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + wymaz)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (mikroślad + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja w punkcie pobrań (wymaz + wymaz)

Dowiedz się więcej

Rodzaje badań ojcostwa - testy na zlecenie sądu i na zlecenie prywatne

Badanie ojcostwa może być przeprowadzane do celów sądowych lub celów prywatnych - w przypadku tych drugich, badanie może być wykonywane anonimowo.

Badanie ojcostwa na zlecenie sądu

Standardowo badanie ojcostwa do celów sądowych zlecane jest przez prokuratora lub sąd na wniosek stron procesowych, a wynik analizy jest podstawą do wydawania wyroków sądowych - test wykonywany jest w wyspecjalizowanych laboratoriach genetyki sądowej. Stronami procesowymi w większości przypadków mogą być matka dziecka, domniemany ojciec dziecka oraz samo dziecko. Wnioskowanie o ustalenie ojcostwa przez strony jest możliwe jedynie w określonym czasie (przez matkę - 6 miesięcy od urodzenia dziecka, przez domniemanego ojca - 6 miesięcy od dowiedzenia się o narodzinach, przez dziecko - między 18 a 21 rokiem życia). Takie rozprawy najczęściej dotyczą ustalenia ojcostwa, zaprzeczenia ojcostwa i mogą się wiązać z ewentualnym przydzielaniem alimentów. Zaprzeczenie ojcostwa wykonuje się w przypadku, gdy chce się obalić domniemanie ojcostwa. Domniemanym ojcem jest zazwyczaj mąż matki aktualny lub były, jeżeli dziecko urodziło się w 300 dni od rozwiązania małżeństwa.

W badaniu tym wymagane jest uczestnictwo domniemanego ojca, dziecka oraz jego matki. Próbka materiału genetycznego pobierana jest od osób biorących udział w teście zwykle poprzez wymaz z wewnętrznej strony policzka. Próbki pobiera osoba do tego uprawniona (po wcześniejszym wylegitymowaniu badanych) w obecności dwóch bezstronnych świadków, najczęściej pracowników laboratorium. Z całego procesu pobierania próbek sporządzany jest odpowiedni protokół.

Badanie ojcostwa - zlecenie prywatne

Badanie ojcostwa może również zostać przeprowadzone na zlecenie prywatne - muszą wyrazić na to pisemną zgodę wszyscy opiekunowie prawni dziecka (jeżeli jeden z nich nie zgadza się na wykonanie testu, badanie ojcostwa musi być zlecone przez sąd). Próbki do badania mogą zostać pobrane w ten sam sposób jak w przypadku testów na zlecenie sądu (sporządzony zostanie protokół) - wynik tak przeprowadzonego badania będzie mógł stanowić dowód w procesie sądowym. Próbki do analizy może też dostarczyć sam klient - w tym jednak przypadku otrzymany wynik nie jest przez sądy uznawany.

Anonimowe badanie ojcostwa

W dzisiejszych czasach badanie ojcostwa można przeprowadzić również zupełnie anonimowo, nie jest więc konieczne podawanie żadnych danych osób poddawanych badaniu - osoby te nazywane są po prostu “domniemanym ojcem” i “dzieckiem”. Badania tego typu polegają najczęściej na wysyłce zestawu do samodzielnego pobrania wymazu pod wskazany przez klienta adres. Możliwa jest analiza tzw. mikrośladów (DNA pozyskanego np. ze szczoteczki do zębów, smoczka, używanej chusteczki higienicznej, gumy do żucia, włosów, paznokci itp.) Wynik anonimowego badania ojcostwa udostępniany jest zwykle w formie pisemnej lub elektronicznej i nie może on stanowić dowodu w sądzie.

Jak zbadać ojcostwo, gdy nie jest możliwe pozyskanie DNA domniemanego ojca?

W niektórych przypadkach może zdarzyć się tak, że nie jest możliwe pozyskanie od domniemanego ojca próbki materiału genetycznego. Dzieje się tak na przykład wtedy, gdy domniemany ojciec zmarł, a nie jest możliwe pozyskanie jego DNA z przedmiotów do niego należących, takich jak nieprane ubrania czy szczoteczka do zębów (w uzasadnionych przypadkach materiałem do badania ojcostwa w przypadku śmierci domniemanego ojca mogą być próbki zwłok pobrane podczas ekshumacji, do czego jednak niezbędne jest zlecenie przez sąd).

Dostępne metody pozwalają jednak na ustalenie pokrewieństwa z członkami rodziny domniemanego ojca (co albo potwierdzi, albo wykluczy ojcostwo) - w tym przypadku konieczne jest włączenie do testu próbek materiału genetycznego pozyskanych od tych krewnych. Analiza DNA dziecka, krewnych domniemanego ojca (rodziców, rodzeństwa), a często również matki dziecka pozwala na określenie ich profilów genetycznych, które poddaje się następnie analizie statystycznej - jej wynik ustala prawdopodobieństwo pokrewieństwa pomiędzy badanymi osobami. Badanie pokrewieństwa pozwoli więc na przykład na dowiedzenie się, czy dziecko spokrewnione jest z domniemaną babcią/dziadkiem.

Aktualizacja: 2018-11-17